Ο Μάρκος Δεληγιάννης για μένα σημαίνει πάρα πολλά. Είναι ένας μοναδικός φίλος, συνεργάτης, συνοδοιπόρος.
Γνωριστήκαμε στις Πολιτιστικές Απόπειρες της Νέας Μάκρης με την εκλεκτή θεατρική ομάδα κι από τότε διανύουμε μυριάδες μίλια στοχασμού. Είναι ένας από τους πιο θαυμαστούς ηθοποιούς που έχω γνωρίσει. Ο αιώνιος έφηβος. Μια αγαπημένη φωνή στις γιορτές. Ο Μάρκος κατοικεί στις γιορτές, η ζωή του είναι γιορτή. Είναι πάντα εκεί για να σ’ ακούσει, να σε συντρέξει, να σε ενισχύσει.
Η ζωή του ντυμένη με λέξεις, ανεμίζουν σε κάθε του στιγμή. Δε σταματάει ποτέ. Γράφει για τον κόσμο, για τη νεότητα, για τη θάλασσα και τους ανέμους. Είναι ο ίδιος άνεμος, είναι η ατρικύμιστη πνοή των απαλών ανέμων της ζωής μας.
Του πρόσφερα κάποιες ερωτήσεις μου πρόσφερε απαντήσεις. Ευγνώμων για τη συνάντηση μαζί σου φίλτατε Μάρκο.
Γιατί γράφεις και τι γράφεις;
Μα άραγε, θα μπορούσαν τα λουλούδια χωρίς άνοιξη να επιβιώσουν; Τα πουλιά δίχως ουρανό; Έτσι κι εγώ , χωρίς το πάλεμα με τις λέξεις θα ήμουν έγκλειστος στης ανίας τα κελιά.
Πότε τελειώνει ένα ποίημα;
Αλίμονο κι αν το ποίημα είχε αρχή και τέλος. Σκέψου της καρδιάς τα πεταρίσματα. Είναι δυνατόν της ψυχής το πλοίο, στο λιμάνι του Είναι, άγκυρα να ρίξει και εκεί φουνταρισμένο μείνει; Όχι. Αυτό θάνατο υπονοεί.
Τι είναι για σένα η Ελληνική γλώσσα;
Η γλώσσα η μητρική είναι κάτι το συγκλονιστικό. Οι λέξεις που βγαίνουν από το έρκος των οδόντων μας, μάς συνοδεύουν μέχρι τον τάφο. Σκέψου τις λέξεις γυναίκα, θάλασσα, ουρανός, μάνα, ζωή, θάνατος πως θα ηχούν ειπωμένες σε μια άλλη γλώσσα; Δύσκολα τη γλώσσα τη μητρική αφήνεις για να πλανηθείς στους άγνωστους ατραπούς μιας ξένης γλώσσας.
Γιατί γράφεις ακόμα στο χαρτί;
Είναι σαν να με ρωτάς αν έρωτα κάνω με του υπολογιστή την ύπνωση. Σκέψου τη στιγμή που τη γραφίδα σου αρπάζεις και μ’ αυτήν το λευκό χαρτί ζωγραφίζεις με λέξεις βγαλμένες μες ‘ από τα κοιτάσματα της καρδιάς. Είναι οργασμός μοναδικός που κανείς υπολογιστής δεν μπορεί ν’ αντικαταστήσει.
Γιατί αγαπάς τη θάλασσα;
Τι με ρωτάς τώρα! Αλήθεια στάθηκες ποτέ σε βράχο απόμερο να την ατενίζεις καθώς ακούραστη, συνεχίζει μέσα στο διηνεκές το πήγαινε έλα, ή το αιώνιο παιχνίδι με τους βράχους; Την είδες θυμωμένη να παρασύρει στο διάβα της, ό,τι βρει, ή γαλήνια, όταν σμίγει με τον ουρανό στου ορίζοντα τα βάθη; Απόθεσες στην αγκάλη της τα όνειρα σου για ένα ξημέρωμα; Η θάλασσα είναι μια ερωμένη που δεν ξεχνιέται.
Δώσε μου τον ορισμό του ποιητή.
Μα, η ποίηση δεν είναι μαθηματική εξίσωση, ούτε κανόνες που καθορίζουν την οδήγηση. Πως να κλείσεις σ’ ένα ορισμό σεισμούς που κατεδαφίζουν της ψυχής τα οδοφράγματα; Πως της καρδιάς τις πτήσεις σε κατηγορίες να τις κατατάξεις; Η ποίηση κι ο έρωτας είναι όπως η γέννηση κι ο θάνατος. Δυο αντιφάσεις που τη ζωή μας συνοδεύουν.
Γιατί να γίνει ποιητής κάποια ή κάποιος σήμερα;
Μα, γράφω για εκείνη την κραυγή που είναι στα σπλάχνα σκαλωμένη και ψάχνει μονοπάτι να βρει, το φως ν’ αντικρύσει. Το να γράφεις είναι σαν να καταργείς τις αποστάσεις. Σκέψου πόσες κρυμμένες αγωνίες ο στίχος θα ξεθάψει; Πόσους έρωτες, πόθοι, όνειρα στης κραυγής το όχημα δεν έχουν επιβιβαστεί; Και να κάπως έτσι γράφεται ένα ποίημα!
Γιατί έγινες ηθοποιός στα 70 σου χρόνια;
Μα πάντα ήμουνα ηθοποιός, όπως όλοι μας. Ασύνειδα κάποιο ρόλο υποδυόμαστε. Σκηνοθέτης η ζωή. Μικρός σαν ήμουνα έρωτα είχα με τις απαγγελίες ποιημάτων ή να υποδύομαι ήρωες της Οδύσσειας και της Ιλιάδας. Όνειρο κρυφό είχα ηθοποιός να γίνω. Μα τα χρόνια ήταν δύσκολα και το όνειρο αποθηκεύτηκε στης καρδιάς τη μνήμη. Η θάλασσα με κέρδισε, για λίγο όμως. Το όνειρό μου το κρυφό το ζω τώρα.
Είσαι πλούσιος;
Κάθε φορά που κάποια χείλη μου λένε ευχαριστώ για τη χαρά που νιώσανε βλέποντάς με να ιδροκοπώ στο σανίδι ή γράφοντας στίχους που συγκίνησαν στήθη ευαίσθητα, νιώθω μια πληρότητα δυσεξήγητη. Νιώθω πλούσιος για εκείνες τις αγκαλιές που κέρδισα, για τις άδολες φιλίες που μου χάρισε η ζωή.
Βικιπαίδεια ή Εγκυκλοπαίδεια;
Το φυλλομέτρημα της εγκυκλοπαίδειας κρύβει μια χαρά ανείπωτη . Είναι σαν του χρυσοθήρα την ικανοποίηση καθώς τη γη ανασκαλεύει κοιτάσματα χρυσού ν’ ανακαλύψει. Έτσι, λοιπόν κι η εγκυκλοπαίδεια χαρίζει σ’ αυτόν που την φυλλομετρά τα κοιτάσματά της γνώσης.
Τι σημαίνει για σένα η Σουηδία;
Η Σουηδία ήταν για μένα ένα μεγάλο σχολείο. Έζησα ένα άλλο εκπαιδευτικό σύστημα. Έμαθα επίσης, πως διεξάγεται μια συζήτηση. Έμαθα πως η γνώση, η βασίλισσα, τα ριντό της κακίας να ρίχνει. Είναι σημαντικό να ζήσεις και κάτω απ’ άλλους ουρανούς. Μα κανείς για να είναι νικητής, πρέπει στη ν πατρίδα να γυρίσει.
Είσαι πολίτης;
Πολίτης είναι της πόλης ο άνθρωπος, αυτός που συμμετέχει ενεργά στης πόλης τα τρέχοντα. Κι είναι γνωστό ακόμη πως από παιδί, τον εαυτό έχω θέσει στης πόλης τα συμφέροντα κι αυτό κάνω και τώρα. Είμαι πολίτης και το αποδεικνύω.
Τι θα γίνεις όταν μεγαλώσεις;
Μα, σαν μεγαλώσω ηθοποιός θα γίνω! Ευχαριστώ!
Κι εγώ σ’ ευχαριστώ Μάρκο.
Μάρκος Δεληγιάννης
(ένα βιογραφικό γραμμένο απ’ τον ίδιο)
Ο ποιητής είδε το φως του κόσμου δυο χρόνια πριν απ’ τον δεύτερο μεγάλο πόλεμο σε μια γειτονιά του Πειραιά, στην Καλλίπολη.
Πριν καλά-καλά οι πρώτες λέξεις αρθρωθούν από το νηπιακό στοματάκι του, ήρθαν οι βομβαρδισμοί, οι νύχτες στα καταφύγια, οι σπαρακτικές κραυγές: Πεινάω! Οι φαιές ορδές των κατακτητών, το ξεσπίτωμα. Κι όταν ήρθε το τέλος του πολέμου, ξεκίνησε ο εμφύλιος σπαραγμός. Πάλι σειρήνες, καταφύγια. Το παιχνίδι αναβλήθηκε επ’ αόριστον. .
Τα πρώτα σκιρτήματα σημαδεύουν την ψυχή του. Οι οιωνοί είναι ευνοϊκοί. Ένα ατύχημα όμως ανατρέπει τα πάντα. Κι εφηβεία ήλθε καλπάζουσα. Ύψωσε τη σημαία της άρνησης. Στου καπηλειού την άκρη καθισμένος πίνει ρακί με δανεικά και κάνει όνειρα για ταξίδια μακρινά. Μπαρκάρει ασυρματιστής τον κόσμο να κατακτήσει. Μα γρήγορα διαπιστώνει πως το βαπόρι δεν είναι ποίηση αλλά μεροκάματο σκληρό. Σκέφτεται ν’ αποχαιρετήσει τα πλοία. Γίνεται, τι άλλο, ταβερνιάρης. Για λίγο όμως.
Ύστερα πάλι η θάλασσα. Τα λιμάνια, οι μοιραίες γυναίκες. Μα η ζωή έχει την δικιά της δυναμική. Ο θάνατος πήρε πατέρα και μάνα. Κι ο άνεμος σπρώχνει το βαπόρι προς τον βορρά. Τρία χρόνια στην Στοκχόλμη. Ταξίδια, έρωτες, σχέδια. Δρασκελάει τη σκάλα του πλοίου. Πατάει στεριά. Μια καινούργια άνοιξη ανατέλλει. Ερωτεύεται την Εύα. Παντρεύονται. Σπουδάζει πληροφορική στο πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης. Κάνει διάφορες δουλειές. Συνεργάζεται με μεταναστευτικά περιοδικά. Διοργανώνει ποιητικές βραδιές. Κάνει διαλέξεις για τους ξενιτεμένους πατριώτες. Μα ήρθε ο καιρός και πάλι την Αλεξάνδρεια ν’ αποχαιρετήσει. Ατέλειωτος χωρισμός είναι ζωή.
Τώρα στέκεται ολομόναχος στα έρημα σταυροδρόμια του κόσμου. Μετανάστης στην αφιλόξενη Αθήνα. Προσπάθεια όρθιος να μείνει. Κάνει διάφορες δουλειές, μα ο πιλότος τον οδηγεί στο ποθητό λιμάνι. Το 1987 προσλαμβάνεται δάσκαλος στην ναυτική εκπαίδευση. Τώρα η ζωή του ομαλοποιείται και πάλι. Ερωτεύεται τους πράσινους καταρράκτες της Έλσας και τους παντρεύεται.
Στο διάστημα αυτό δημοσιεύει δοκίμια, διηγήματα, στο περιοδικό «Εφοπλιστής». Το 2000 συμμετέχει στην έκδοση και σύνταξη του λογοτεχνικού περιοδικού «Το ρέμα των ιδεών». Παράλληλα, το 2002, εκδίδει την πρώτη ποιητική του συλλογή, την «Φθινοπωρινή ανθοφορία». Τα Αχ του ποιητή βγαίνουν στο χαρτί. Ακολουθούν, το 2004, «Οι Λιμανίσιες αποδράσεις». Και το ταξίδι συνεχίζεται. Το 2006 «Οι Κρουνοί Μνήμης» βγαίνουν στο πέλαγος τ’ ανοιχτό. Το «Εκμαγείο Ελπίδας» ξεκινάει κι αυτό την περιπέτειά του κι είναι το 2008. Το 2010 «Το ρέμα των ιδεών» τέλειωσε την ένδοξη ζωή του. Και το 2013 ο ποιητής κάνει απιστία στην ερωμένη του. Εκδίδει δώδεκα διηγήματα το «Κάβο Μάρκο». Μνήμες που βρήκαν θέση στο χαρτί. Το 2016 ξαναγυρίζει στην αγαπημένη του και γράφει τους «Αβέβαιους Στίχους». Ακολουθούν το 2018 η «Αλλαγή Ρότας» και έπεται συνέχεια.
Όμως ο ποιητής δεν σταμάτησε εδώ, έδωσε σάρκα και οστά στο εφηβικό του όνειρο: παίζει θέατρο. Γίνεται ερασιτέχνης ηθοποιός. Παίρνει το βάπτισμα του πυρός το 2008 με Κομέντια ντε λ’ άρτε και συνεχίζει με Τσέχωφ. Παίζει τον αυτοκράτορα της Πορτογαλίας στο Σουηδικό ινστιτούτο. Συνεχίζει ακάθεκτος με Τένεσι Γουίλιαμς, με Όσκαρ Ουάιλντ. Παίζει με πάθος, παίζει ασταμάτητα, παίζει με της καρδιάς του την δύναμή. Και να που φτάσαμε ως εδώ.
Άλλα δώδεκα διηγήματα, «Ταξίδια στης μνήμης τα πέλαγα» και μια ποιητική συλλογή «Γκρέτα και Αουσένσια» περιμένουν στο κατώφλι του εκδότη. Η ζωή συνεχίζεται.