Τον φίλτατο συνάδελφο ηθοποιό και δάσκαλο του θεάτρου, Θέμη Πάνου τον θαυμάζω για την μοναδική και εξαιρετική παρουσία του στο θέατρο και κινηματογράφο. Όμως για πολλά χρόνια δεν μου είχε δοθεί η ευκαιρία να συνεργαστώ μαζί του. Το Μάιο του 2016 τελικά θα παίζαμε μαζί στο Εθνικό Θέατρο, όταν θα έκανα μια προγραμματισμένη αντικατάσταση στους Ξένους του Σέρτζιο Μπελμπέλ, για μια σειρά παραστάσεων στο Νέο Ρεξ. Ομολογώ ότι είχα τρακ όταν σκεφτόμουν ότι θα βρισκόμουν μαζί του στη σκηνή. Το τρακ ήταν κάτι που δεν μπορούσα να το αντιμετωπίσω, το κουβαλούσα μαζί μου, «τρακ είχα πάντοτε απ’ την αρχή της σταδιοδρομίας μου και δεν έχει αποδυναμωθεί ύστερα από τόσα χρόνια.» (ΖΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, 1990: σελ. 234) έλεγε και ο αείμνηστος Νίκος Κούρκουλος.
Από τη σχολή ακόμα μου άρεσε να παρατηρώ την τελετουργία προετοιμασίας για την πρόβα ή την παράσταση των παλαιοτέρων ηθοποιών, την ώρα έρχονταν στο θέατρο, τι έκαναν τότε, τι έλεγαν, πως παρατηρούσαν τη σκηνή προκειμένου να ελέγξουν τα αντικείμενα τους, τα κοστούμια τους. Πίσω από αυτό το τελετουργικό της άφιξης και της αναχώρησης από το χώρο του θεάτρου, βρισκόταν η μαστοριά και η «τσαγκαρική» του επαγγέλματος.
Η ζεστασιά και η γενναιοδωρία που εισέπραξα από τη συνεργασία μας εκείνη θα μου έμενε αξέχαστη. Αλλά η τύχη και ο θεός του θεάτρου, θα μου έκανε ένα απρόσμενο δώρο, θα μου αποκάλυπτε ένα νέο πρόσωπο του Θέμη, θα μου φανέρωνε έναν λεπτολόγο παρατηρητή των συμβάντων της «αγίας καθημερινότητας», έναν ερευνητή του λόγου, έναν μυθοπλάστη , ένα συγγραφέα, που δεν γνώριζα ότι ήδη είχε εκδώσει δύο βιβλία. Στη συνεργασία μας στον Αγαμέμνονα του 2019, στις πρόβες και στην περιοδεία, θα διάβαζα τα βιβλία ενός συγγραφέα και θα είχα κοντά μου τον συγγραφέα, να μιλάμε για την τέχνη της συγγραφής, να μου συμπληρώνει τις απορίες μου να μου αφηγείται συμβάντα. Είχα πολύ καρό να ευφρανθώ ανάγνωση, να κοιτάξω εικόνες, να συναντήσω λέξεις, πρόσωπα να ζωντανεύουν πάνω στο χαρτί και να πλάθουν κόσμους, πολυσήμαντους, πολυτονικούς . Ο Θέμης Πάνου είναι ένας καλλιτέχνης, της σκηνής, της εικόνας και της σελίδας, ένας ερευνητής του θεάτρου, του κινηματογράφου και θαυμαστός συγγραφέας. Το διήγημα είναι αγαπημένη ανάγνωση, σαν τις στάλες δροσιάς στο σπήλαιο της φαντασίας. Τα βιβλία του μικρά κοσμήματα της τέχνης του λόγου, διηγήματα αυτόφωτα, το καθένα ένα ταξίδι.
Ο Robert Creeley προλογίζοντας τη συλλογή σύντομων πεζογραφημάτων γράφει για την τέχνη του διηγήματος:
«Το διήγημα δεν έχει χρόνο τελικά. Ή δεν έχει εδώ. Το σχήμα του αν μπορούμε να φανταστούμε έτσι τη μορφή του, είναι μια σφαίρα, ένα άθραυστο αβγό. Ο μόνος δυνατός λόγος της ύπαρξής του είναι ότι έχει μέσα του το γεγονός της πραγματικότητας και το δυσβάσταχτο βάρος της. Εκεί, με λίγα λόγια, βρίσκεται η μορφή του – αδιάφορο, πόσο τυχαίο και διαλυμένο θα φανεί αυτό. Οι παλιές αντιλήψεις για αρχή και τέλος – εκείνες οι πολύ κομψές θεωρίες – εξαφανίστηκαν τελείως σ’ έναν τόπο όπου η μόνη πραγματικότητα είναι η ζωή, το μόνο τέλος (που ποτέ κανείς δεν μπορεί να εννοήσει) ο θάνατος, κι η μόνη αξία, η αγάπη που μπορεί κανείς να βιώσει.»
Στο φίλτατο Θέμη, του πρόσφερα κάποια ερωτήματα, μου πρόσφερε μοναδικές απαντήσεις. Τον ευχαριστώ για τη συνάντηση στη ζωή, στη σκηνή και στις σελίδες των βιβλίων του.
Προσέλθετε σε ανάγνωση: «Αιφνιδίως και μία επιστροφή» (Το Ροδακιό, 2001), «Vita Brevis. Ιστορίες για αχρείους» (Καστανιώτης, 2013). «ΠΑΡΑΘΕΡΙΣΤΑΙ ΜΕ ΕΛΑΦΡΑ ΑΙΣΘΗΜΑΤΑ» ( Εκδόσεις ΑΓΡΑ, 2019). ΣΤΑ ΘΥΡΑΝΟΙΞΙΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΠΑΡΕΥΡΕΘΗΚΑΜΕ ΦΟΡΩΝΤΑΣ ΤΑ ΚΑΛΑ ΜΑΣ (Εκδόσεις ΑΓΡΑ, 2022)
Βιβλιογραφία:
ΖΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, Ν. (1990) Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΗΘΟΠΟΙΟΥ ΚΑΙ Η ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ. Αθήνα: Εκδόσεις ΔΩΔΩΝΗ.
REID, I. (1982) Το Διήγημα, Αθήνα: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΡΜΗΣ, σελ.90.
“Ερωτοαπαντήματα”
Γιατί γράφεις και τι γράφεις;
Όπως και για το θέατρο διαρκώς μου διαφεύγει μια ολοκληρωμένη απάντηση σχετικά με το γιατί. Υπάρχει σίγουρα ένα βαθύτερο κίνητρο που δεν έχει αποσαφηνιστεί εντελώς και συγχρόνως ικανοποίηση και απόλαυση. Όχι πάντα αλλά συχνά. Ικανοποίηση για την αποτύπωση μιας σκέψης, δηλαδή μιας ερμηνείας του κόσμου και της ύπαρξης, και άρα μια απόλαυση από την διαδικασία όταν καταφέρνει ένα αίσιο τέλος. Ικανοποιητικό τέλος. Λόγια γενικά φυσικά, που χρήζουν όπως είπα διευκρίνησης. Πέραν τούτων η διαδικασία της γραφής συνίσταται στο ότι προσπαθώ να κρατάω την καθημερινή επαφή με κάτι που δουλεύω ή κάτι που διορθώνω ή δακτυλογραφώ, μια ρουτίνα επάνω σε θέματα που έχουν προκύψει σε ανύποπτο χρόνο και έχουν πάρει διάφορες μορφές. Γράφω πιο πολύ μικρά και μεσαία πεζά, με τη μορφή των διηγημάτων. Και σποραδικά ορισμένα στιχουργήματα.
Πότε τελειώνει ένα βιβλίο;
Τελειώνει άραγε ένα βιβλίο; Είτε ως αναγνώστες είτε ως συγγραφείς η σχέση μας συνεχίζεται. Ένα βιβλίο που διαβάσαμε εάν γίνει σημείο αναφοράς επανερχόμαστε τακτικά. Έτσι και με τα γραφόμενα. Σίγουρα μια θεματολογία που επιμένει, μια γλωσσική επιλογή, ένας τρόπος. Ένα βιβλίο γράφει ο συγγραφέας. Είναι αληθινό αν και χιλιοειπωμένο. Νομίζω ότι ισχύει και για μένα.
Τι είναι για σένα η Ελληνική γλώσσα;
Ένας τόπος . Ένα μέρος που επισκέπτομαι συχνά ή μάλλον όσο και να το επισκέπτομαι διαρκώς υπάρχουν κι άλλα κρυμμένα που μου αποδεικνύουν το ατελές των επισκέψεων μου. Είναι η προσωπική φωνή, ο ήχος ο δικός μου, που μου δόθηκε, που λέει ο ποιητής. Για κάθε ανθρώπινο πλάσμα επί γης η σχέση με τη γλώσσα του είναι η ίδια.
Οι λεπτομέρειες στη ζωή σου.
Είναι κυρίαρχες παντού στην καθημερινότητα μου. Δυστυχώς ή ευτυχώς μερικές φορές με παρασέρνουν. Στο θέατρο για την δική μου αντίληψη της υποκριτικής είναι καθοριστική η σημασία τους, αλλά και στην εμφάνιση ενός ανθρώπου οπωσδήποτε παρατηρώ κάτι που προδίδει γι αυτόν που το φέρει κι ας μην είναι πολύ έντονο, είναι κάτι πολύ χρήσιμο για έναν χαρακτήρα λογοτεχνικό . Με ενδιαφέρουν πολύ. Τις κυνηγάω.
Συγγενικά πνεύματα.
Σίγουρα ο Γονατάς και ο Παπαδημητρακόπουλος, ακόμα ο Χιόνης αλλά και η ποίηση που έχουν οι στίχοι των παλιών τραγουδιών, όπως και ο Μόντης, αλλά και ο Μπέρχαρντ.
Γιατί ηθοποιός;
Δεν ξέρω όπως δεν ξέρω και για το γράψιμο. Συμβαίνουν. Μπορεί και από συνήθεια , εννοώ από τον τρόπο πια που υπάρχω. Δεν το ξέρω σίγουρα αλλά όσο μεγαλώνω το αποδίδω και σε κάποια δομικά στοιχεία του ψυχισμού, μια επιδειξιομανία με έναν ναρκισσισμό, καθώς επίσης και μια χρήση της σαγήνης είναι πολύ πιθανόν οι αιτίες. Για κάθε ηθοποιό είναι η αφετηρία αυτά. Για να είμαστε ειλικρινείς.
Είσαι πλούσιος;
Πολύ και το εννοώ. Έχω ένα τεράστιο κεφάλαιο από παρακαταθήκες των γονιών μου και της οικογένειας μου, αισθήματα και μνήμες με ανθρώπους που αγαπώ, φίλους που με υποστηρίζουν και τους βοηθάω, εκτίμηση των ομότεχνων μου. Αυτά είναι υπεραρκετά για μένα. Και επίσης το ίδιο το αίσθημα αυτό καθ εαυτό ότι δεν είμαι πένης και πεινασμένος. Η πείνα η ψυχική είναι που γεννάει την φτώχεια της ύπαρξης, όχι η στέρηση των αγαθών. Το ίδιο πλούσιος είναι και ένας άνθρωπος που στερείται πολλά αλλά έχει αυτά που του αρκούν, που καλύπτουν τις ανάγκες τις ψυχικές.
Η σχέση σου με το χρόνο.
Δυστυχώς θέλω να τον προλαβαίνω. Δεν είμαι τόσο ήσυχος μαζί του. Σε κάποια θέματα . Στα θέματα που δεν άπτονται τον βιοπορισμό μου κρατάω απαρέγκλιτα καθημερινή ρουτίνα 365 μέρες το χρόνο και εννοώ γράψιμο διάβασμα κλπ σα μια δεύτερη επαγγελματική απασχόληση που τα οφέλη της δεν είναι ορατά στο παρόν.
Είσαι πολίτης;
Αν εννοείς εάν αντιλαμβάνομαι την ύπαρξη μου ως μέλος μιας πολιτείας φυσικά, παρόλο που δεν αισθάνομαι πάντα την πολιτεία σταθερά παρούσα .
Wikipedia ή εγκυκλοπαίδεια;
Επειδή είμαι και ανυπόμονος σίγουρα το πρώτο. Όμως όταν θέλω να μάθω κάτι σε βάθος πάω σε εγκυκλοπαίδεια.
Μετά τον κορονοϊό ;
Το μετά εξαρτάται από το τώρα. Από το πως θα βιώσουμε την περίοδο του εγκλεισμού. Δεν θα ξεμπερδέψουμε εύκολα με αυτή την ιστορία αυτό είναι σίγουρο. Και όσο πιο καλά προετοιμαστούμε για το μετά τόσο θα είναι μια εμπειρία που μας έκανε να ξαναδούμε τη ζωή μας και την συνύπαρξη μας με τους άλλους και όχι απλώς μια τραυματική κατάσταση. Για πολλούς θα είναι.
Οικονομικές δυσκολίες, ανέχεια, αρρώστια. Μη γελιόμαστε μπαίνουμε σε κάτι που δεν ξέρουμε που θα μας βγάλει. Ελπίζω να μην χάσουμε μέσα στην
απομόνωση την ανθρωπινότητα μας, την αλληλεγγύη και την επιθυμία να συνδημιουργούμε ζωντανά και όχι εικονικά. Αυτό είναι το πιο σημαντικό για μένα.
Μια ευχή. Καλά να πάμε κι ας αργήσουμε.
Φωτογραφίες από την καλοκαιρινή περιοδεία του Εθνικού Θεάτρου με τον Αγαμέμνονα του Αισχύλου
